بررسی باورهای اشتباه ناشی از توجه به جنگل‌شناسی سنتی غرب
یک دکترای جنگل‌شناسی و اکولوژی جنگل با رویکرد دانش بومی جنگل با بیان اینکه درخت نیم سوخته، تنه پوسیده و توخالی و ته لاپی نشانه پایان عمر درخت نیست، گفت: جنگل‌شناسی سنتی غرب ما را از شناخت ویژگی درختچه‌های دل کوه‌های سنگی جنگل‌های هیرکانی محروم ساخت.
داریوش خانلری در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار پایگاه خبری طاهر آنلاین اظهار کرد: در پی باور مدرسین، محققین و کارشناسان و متولیان علوم جنگل به جنگل‌شناسی سنتی غرب، میلیون‌ها درخت قطور هیرکانی به زیر تیغ رفت.
وی افزود: در واقع جنگل‌شناسی سنتی غرب که تنها به آموزش قطع درخت وابسته است، مدرسین، محققین، کارشناسان و متولیانی را آفرید که به‌راحتی در گرداب ابزار تخریب جنگل‌های هیرکانی قرار گرفته‌ایم و در راس آن کارشناسان فائو و اساتید خارجی قرار داشتند، حال آنکه پایداری درخت بر عهده ریشه عمودی است که با نفوذ به درزها و شکاف‌های سنگ مادری اعماق زمین به انجام می‌رسد، پس مرگ درخت فقط با قطع پوست و قطع درخت از یقه ممکن می‌شود، نه تنه پوسیده یا تو خالی.
خانلری تاکید کرد: نکته مهمی که جنگل‌شناسی سنتی غرب ته لاپی بودن درخت را دلیلی بر پایان دیر زیستی یا مرگ درخت دانست و باعث قطع میلیون‌ها درختان کهن‌سال شده است.
این دکترای جنگل‌شناسی ادامه داد: ریشه عمودی درخت قطور در پی تزریق گاز کربنیک مازاد درخت به سنگ سخت، طی ساخت اسید کربنیک، با انحلال حداقل ۳۰۰ ساله یک چشمه‌سار ناب ساخته است، بدین صورت مدرسین، محققین و متولیان فاقد دانش میدانی از تبعات منفی قطع درختان قطور و بحران آب در آبریزها چیزی نمی‌دانستند.
این دوستدار طبیعت یادآور شد: در واقع دانشگاهی ساخته شد با علم واهی ک مرگ جنگل و بستر حیات را دنبال می‌کرد تا با تنک شدن آن جنگل انبوه در آینده‌ای نه چندان دور همچون حال حاضر مکانی بعنوان ویلاسازی انبوه و غیره فراهم شود، پس بانیان جنگلبانی ایران، خردمند و دوراندیش نبودند که اگر آن کهن‌ترین جنگل‌های بکر هیرکانی با درجه انبوهی انحصاری در جهان حفظ می‌شدند.
وی اعلام کرد: امروزه توریست‌های طبیعت‌دوست جهان فقط برای رویت درختان قطور نخبه و اکوتیپ منحصر به‌فرد در جهان از جمله گونه‌های؛ راش، بلوط ،آزاد ،ملج، اوجا، نمدار، ون، انجیلی ممرز و… همچنین گیاهان علفی چند هزار ساله پای درختان و حیات وحش خاص جنگل هیرکانی هر ساله میلیاردها دلار ارز وارد کشور می‌شد.
دکترای جنگل‌شناسی و اکولوژی جنگل عنوان کرد: استعمار پیر بریتانیا می‌دانست فرهیختگانی چون فراهانی و امیر کبیر در پی رونق صنعت و صیانت از منابع طبیعی ایران از جمله جنگل‌های زاگرسی و هیرکانی و… بوده‌اند، حال دانستیم از راه مواهب درختان، گیاهان علفی و حیات وحش جنگل های هیرکانی بدون قطع درخت، می‌شود هر ساله میلیاردها دلار ارز وارد کشور کرد.
*درس جنگل‌شناسی باید از جنگل‌های زایشی شروع می‌شد
خانلری با بیان اینکه جنگل‌شناسی سنتی غرب ما را از شناخت ویژگی درختچه‌های دل کوه‌های سنگی جنگل‌های هیرکانی محروم ساخت، بیان کرد: این درختچه‌های زیبا و مثمر شامل گلابی وحشی توس، ال سفید و سیاه، ولیک سیاه و قرمز، شن، و… طی پژوهش گسترده دارای گل و میوه بوده که نام “جنگل زایشی” برازنده اوست.
وی افزود: آن درختچه‌های کوه سنگی با ریشه عمودی کوتاه اما ریشه‌های افشان گسترده و گره خورده با ریشه درختچه‌های هم‌جوار خود با نفوذ به درزها و شکاف انواع سنگ‌های سخت آهکی، مقاوم‌ترین درختچه‌های جنگل‌های هیرکانی‌اند، که هم به سرمای یخبندان مقاوم هستند و هم به طوفان ناحیه کوهستانی.
خانلری ادامه داد: درست برعکس درختان تنومند پایین‌دست که بعد از هر طوفانی درختچه‌ای از کوه سنگی ریشه کن نمی‌شود، این جوامع جنگلی دل کوه سنگی با ریشه‌های گره خورده را می‌بایست بدرستی شناخت.
این جنگل‌شناس یادآور شد: اما در درختان پایین‌دست، پیوندی در ریشه‌های افشان درختان مجاور هم وجود ندارد، پایداری آن درختان تنومند به‌نام “جنگل رویشی” به فاصله سنگ مادری با یقه درختان و عمق ریشه دوانی به درز و شکاف سنگ اعماق زمین مرتبط است، پدیده‌شناسی رکن اصلی جنگل شناسی و اکولوژی جنگل است، که به‌علت نبود آموزه “اکوسیستم‌شناسی جنگل” از شناخت هزاران پدیده رویشی محروم شده‌ایم.
وی اعلام کرد: در واقع بهترین معلم مشاهدات و پژوهش میدانی است، وقتی از منتهی الیه جنگل به تدریج بسمت پایین حرکت می‌کنیم درختان قطور و قطورتر می‌شوند، تا به رویشگاه سواحل دریا با درختانی چون بلوط بلند مازو تا کلاسه قطری بیش از چهار متر و در بالاترین کلاسه سنی یعنی بیش از هزار و ۵۰۰ سال می‌رسیم.
خانلری اظهار کرد: البته درس جنگل‌شناسی باید از جنگل‌های زایشی شروع و به جنگل‌های ساحلی ختم می‌شد، چون جنگل زایشی، پشتوانه تامین آب سفره‌های زیرین تا سواحل دریاست، و وظیفه تامین آب درختان تنومند پائین دست را بر عهده دارند.
این دکترای جنگل‌شناسی خاطرنشان کرد: در واقع، جنگل زایشی مستقر در دیوار بلند سنگی و ایست اقلیم گذار سرد سیبری حفظ یخچال‌های طبیعی و تبدیل ابر صعود کرده به برف و باران را بر دوش دارند و نیز حفظ و انتقال آب زیرین از راه شبکه واحد های هیدرولوژیک به جنگل رویشی پائین دست تا جنگل ساحلی.
وی در پایان تصریح کرد: در واقع از منتهی الیه جنگل تا سواحل دریا شاهد ۳ نوع جنگل زایشی، رویشی و ساحلی هستیم که این تنوع رویشی ناشی از تنوع شبکه‌های هیدرولوژیک، اقلیم، خاک و اکوسیستم های جنگلی کلان است، پس این پدیده متنوع را برای نخستین بار از راه دانش بومی جنگل کشف و مطرح شد، نکات مهمی که در جزوات درسی هفت دهه اخیر وجود ندارد، در واقع آموزش جنگل زایشی به.علت نبود دانش میدانی و صعب‌العبور بودن جنگل سنگی کوهستانی مطرح نشد!